De juridische uitdagingen van circulair bouwen. Deel 3: Aansprakelijkheid en garanties
In 2050 wil Nederland volledig circulair zijn. Om daar te komen heeft Nederland zich ten doel gesteld om in 2030 50% minder primaire grondstoffen te gebruiken. Inmiddels is duidelijk dat Nederland de klimaatdoelen voor 2030 niet lijkt te halen. Onderdeel van de circulaire economie is circulair bouwen, een benadering van de bouwsector waarbij materialen worden hergebruikt, afval wordt geminimaliseerd en het ontwerp gericht is op duurzaamheid.Dit roept echter nieuwe juridische vragen op: hoe garandeer je bijvoorbeeld de kwaliteit van gerecycleerde of hergebruikte materialen? Wie is aansprakelijk als er gebreken ontstaan? In deze blog, het derde en laatste deel van onze blogreeks over juridische uitdagingen van circulair bouwen, bespreken we de rol van kwaliteit, garanties en aansprakelijkheid in een circulaire bouwpraktijk.
Nieuwe bouwmethoden en de veranderende rol van bouwpartners
Bij circulair bouwen gaat het om het efficiënt en effectief gebruik van grondstoffen en materialen, zodat deze hun waarde behouden en in toekomstige projecten hergebruikt kunnen worden. Modulair bouwen, onderdeel van circulair bouwen, draait om gestandaardiseerde, demonteerbare onderdelen die opnieuw gebruikt kunnen worden in andere projecten. Deze aanpakken vragen niet alleen een aanpassing in de werkwijze, maar veranderen ook de rollen en verantwoordelijkheden van bouwpartners aanzienlijk.
In deze context wordt van alle betrokken partijen – zoals architecten, aannemers, studiebureaus, materiaalproducenten en investeerders – verwacht dat zij de levenscyclus van materialen in het gebouw bewaken. Materiaalproducenten krijgen bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid om garanties op hun producten te verlengen, terwijl aannemers moeten bijdragen aan de recycling van bouwmaterialen. Ontwerpers en ontwikkelaars moeten circulaire bouweisen integreren in hun ontwerpen en het gebouwbeheer faciliteren. Dit betekent dat de klassieke driehoeksrelatie tussen opdrachtgever, architect en aannemer plaatsmaakt voor een multidisciplinaire samenwerking waarin bouwpartners constant samenwerken.
De veranderende rollen en verantwoordelijkheden van bouwpartners bij circulair en modulair bouwen vragen om nieuwe contractvormen. De verschuiving van traditionele bouwmethoden naar circulaire modellen leiden tot wijzigingen in eigendomsrechten, aansprakelijkheden en samenwerkingsstructuren, wat contractuele aanpassingen vereist. Speelman & Voogd Advocaten is gespecialiseerd in het opstellen van deze nieuwe contractvormen.
Kwaliteit en wetgeving voor circulaire materialen
Eén van de belangrijkste uitdagingen bij circulair bouwen is de waarborging van de kwaliteit. Tot voor kort hadden hergebruikte materialen een minder goed imago vanwege twijfels over de kwaliteit. Inmiddels zien we een verschuiving: hergebruik wordt nu vaak gezien als toekomstbestendig en duurzaam. Maar de vraag naar zekerheid over de kwaliteit blijft onverminderd belangrijk, vooral omdat de materialen aan de normen van het Besluit bouwwerken leefomgeving (“Bbl”), het voormalige Bouwbesluit 2012, moeten voldoen. Dit besluit stelt technische eisen voor veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en milieu.
Bij nieuwe materialen wordt de kwaliteit vaak aangetoond via CE-markeringen en NEN-normen. Maar als gebruikte materialen worden ingezet is die informatie niet altijd beschikbaar, waardoor het lastig kan zijn om bij oplevering te bewijzen dat het bouwwerk aan alle normen voldoet. Materialenpaspoorten, digitale documenten die de herkomst en eigenschappen van materialen bijhouden, kunnen hierbij een uitkomst bieden. Met een materialenpaspoort kunnen bouwondernemingen aantonen dat de gebruikte materialen voldoen aan de kwaliteitseisen en geschikt zijn voor toekomstig hergebruik. In een vorige blog is Madaster als voorbeeld genoemd.
Daarnaast biedt het Bbl een mogelijkheid tot ‘gelijkwaardige oplossingen’ waarbij wordt afgeweken van de standaard technische eisen, zolang een vergelijkbaar niveau van veiligheid en duurzaamheid kan worden aangetoond. Overdimensionering, zoals het gebruik van extra materialen om constructieve risico’s uit te sluiten, kan een manier zijn om hergebruikte materialen toch veilig in te zetten.
Het belang van garanties bij circulair bouwen
Een belangrijke drempel voor circulair bouwen ligt bij garanties en aansprakelijkheid. Garanties spelen een cruciale rol in de bouw, omdat ze opdrachtgevers zekerheid bieden dat het geleverde voldoet aan bepaalde eigenschappen gedurende een bepaalde periode. In een garantie belooft de leverancier of bouwer dat een product geschikt is voor normaal gebruik. Treedt er binnen de garantietermijn een gebrek op, dan is de leverancier verplicht het probleem op te lossen, tenzij deze bijvoorbeeld kan aantonen dat het gebrek buiten de garantie valt doordat sprake is van verkeerd gebruik.
Bij hergebruikte materialen is het voor leveranciers vaak lastig om garanties te geven vanwege de onzekerheid over de herkomst, de kwaliteit en de staat van deze materialen. Daardoor ligt de bewijslast, in het geval van gebreken, bij de opdrachtgever, die moet aantonen dat het materiaal niet aan de redelijke verwachtingen voldoet. Dit maakt circulair bouwen uitdagender voor opdrachtgevers die graag zekerheid willen over de kwaliteit van hun bouwproject.
Conclusie
Circulair bouwen biedt veel kansen voor duurzaamheid, maar roept ook juridische vragen op over aansprakelijkheid en garanties. Het is cruciaal om heldere afspraken te maken over de kwaliteit en prestaties van hergebruikte materialen. Door samen te werken in de keten en bijvoorbeeld materialenpaspoorten te gebruiken, kunnen opdrachtgevers en opdrachtnemers de obstakels rondom garanties en aansprakelijkheid overwinnen. Hierdoor kan circulair bouwen verder groeien en bijdragen aan een duurzame toekomst, waarbij juridische zekerheid en ecologische verantwoordelijkheid hand in hand gaan.
Neem contact op!
Speelman & Voogd Advocaten is bij uitstek geschikt om opdrachtgevers, opdrachtnemers en andere ketenpartners te ondersteunen bij de juridische uitdagingen van circulair en modulair bouwen. Door onze ervaring in bouwrecht en omgevingsrecht kunnen wij advies geven over de veranderende aansprakelijkheden en contractuele verplichtingen die deze nieuwe bouwmethoden met zich brengen. Wij helpen u met het opstellen en beoordelen van contracten die zijn afgestemd op de veranderende rollen en verantwoordelijkheden van de bouwpartners, om zo juridische risico’s effectief te beperken en duidelijke afspraken vast te leggen.
Neem gerust contact op, wij helpen u graag verder. Contact opnemen kan via per e-mail via info@sv-advocaten of telefonisch op 06 2494 2042 (Erin) of 06 4814 5651 (Najama).