De Omgevingswet: Een nieuwe tijdperk voor het vergunningstelsel in de bouw
Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2024 is het vergunningstelsel voor bouwactiviteiten ingrijpend veranderd. Deze nieuwe wet introduceert een gescheiden aanpak voor de beoordeling van ruimtelijke en bouwtechnische aspecten van bouwplannen, de ‘knip’. In deze blog wordt ingegaan op de veranderingen die de Omgevingswet met zich meebrengt, de betekenis van de ‘knip’ en hoe de nieuwe regelgeving in de praktijk werkt.
Wat is de Omgevingswet?
De Omgevingswet is bedoeld om de regels voor de fysieke leefomgeving te moderniseren en te vereenvoudigen. Deze wet vervangt een aantal bestaande wetten, waaronder de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en beoogt een integrale benadering van de omgevingsvergunningen. Dit betekent dat niet alleen bouwactiviteiten, maar ook andere aspecten zoals natuur, water, en milieu onder één wet worden geregeld.
De knip in het vergunningstelsel
Een van de meest ingrijpende wijzigingen in het vergunningstelsel is de introductie van de zogenaamde ‘knip’. Voorheen moest een omgevingsvergunning voor bouwen in zijn geheel worden beoordeeld aan de hand van zowel ruimtelijke als bouwtechnische eisen.
Met de Omgevingswet is de beoordeling van bouwactiviteiten opgesplitst in twee afzonderlijke onderdelen:
- Omgevingsplanactiviteit (‘OPA Bouw’): Dit betreft de ruimtelijke toets. Hier wordt beoordeeld of het bouwplan voldoet aan de regels die zijn vastgesteld in het omgevingsplan, zoals de maatvoering, situering, en het uiterlijk van het bouwwerk.
- Bouwactiviteit: Dit betreft de technische toets. Hierbij wordt gekeken of het bouwwerk voldoet aan de bouwtechnische eisen van het Bouwbesluit, die met de inwerkingtreding van de Omgevingswet daar ook in is verdisconteerd.
Deze scheiding stelt initiatiefnemers in staat om sneller duidelijkheid te krijgen over de haalbaarheid van hun bouwplannen. De knip kan tot een snellere doorlooptijd van vergunningaanvragen leiden, aangezien de beoordeling van de ruimtelijke en technische aspecten onafhankelijk van elkaar kunnen plaatsvinden.
Vergunningvrij of vergunningplichtig?
Onder de nieuwe wetgeving is het essentieel voor initiatiefnemers om te weten of hun bouwactiviteit vergunningvrij of vergunningplichtig is. De Omgevingswet bevat een lijst van activiteiten die vergunningvrij zijn, vergelijkbaar met de eerder geldende regelgeving onder de Wabo. Deze vergunningvrije activiteiten zijn voornamelijk gericht op kleinere bouwwerken of aanpassingen die geen significante impact op de omgeving hebben.
Voorwaarden voor vergunningvrij ouwen
Bouwwerken die voldoen aan specifieke voorwaarden kunnen zonder omgevingsvergunning worden gerealiseerd. Dit betekent dat initiatiefnemers niet alleen sneller aan de slag kunnen, maar ook minder kosten hoeven te maken voor het vergunningstraject. Het is echter van groot belang dat de initiatiefnemer goed op de hoogte is van de relevante regels en voorwaarden in het omgevingsplan. Bouwen zonder omgevingsvergunning, daar waar dat wel verplicht is, mag niet.
Het Omgevingsplan en de Bruidsschat
Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet is ook het omgevingsplan van cruciaal belang geworden. Dit plan bevat de lokale regels en richtlijnen die van toepassing zijn op de fysieke leefomgeving in de gemeente. Gemeenten hebben de vrijheid om binnen kaders van de wet hun eigen omgevingsplan op te stellen, waardoor lokale behoeften en omstandigheden beter kunnen worden weerspiegeld. De ervaring tot nu toe is echter dat bijna geen enkele gemeenten dat nog gedaan heeft en voorlopig de regels van de in het (tijdelijke) omgevingsplan verdisconteerde bestemmingsplannen van kracht zijn. Het is echter wel van essentieel belang om de vigerende regels vooraf (laten) beoordelen om zeker te zijn van wat wel en niet mag.
De Bruidsschat
De Bruidsschat speelt een belangrijke rol bij de overgang van de oude naar de nieuwe wetgeving. Deze tijdelijke regeling zorgt ervoor dat er geen juridisch vacuüm ontstaat tussen de oude en nieuwe regels. Het bevat dus overgangsregels.
Welstand en uiterlijk van bouwwerken
Een ander belangrijk aspect van de Omgevingswet is de beoordeling van het uiterlijk van bouwwerken. De wet introduceert een nieuwe benadering van de welstandsbeoordeling. Waar voorheen de welstandscommissie een centrale rol speelde, wordt deze taak nu toevertrouwd aan het bevoegd gezag, dat een gemeentelijke commissie kan inschakelen voor advies.
Het is belangrijk te vermelden dat de nieuwe regels de welstandsbeoordeling beperken tot aspecten zoals vormgeving, maatvoering en materiaalgebruik. De plaatsing van bouwwerken wordt niet langer beoordeeld onder de welstandscriteria, wat meer ruimte biedt voor innovatieve ontwerpen en toepassingen.
Formele en procedurele aspecten
De Omgevingswet introduceert ook enkele belangrijke wijzigingen in de formele en procedurele aspecten van het vergunningenproces. Een belangrijk punt is dat het college van burgemeester en wethouders de bevoegdheid heeft om te beslissen over omgevingsvergunningen voor bouwactiviteiten. Dit betekent dat gemeentebesturen meer zeggenschap hebben over de besluitvorming.
Een andere significante wijziging is de afschaffing van de ‘lex silencio positivo’. Dit houdt in dat het niet tijdig beslissen op een aanvraag niet automatisch leidt tot een omgevingsvergunning van rechtswege.
De toekomst van de bouwsector
Met de invoering van de Omgevingswet en de bijbehorende veranderingen in het vergunningstelsel, komt de bouwsector in een nieuwe fase van ontwikkeling. De gescheiden aanpak van de ruimtelijke en bouwtechnische beoordeling zal naar verwachting leiden tot snellere procedures en meer ruimte voor innovatieve oplossingen in de bouw.
Initiatiefnemers, gemeenten en andere betrokkenen moeten zich goed voorbereiden op deze veranderingen en zich aanpassen aan de nieuwe regelgeving. Het is essentieel om kennis te nemen van de inhoud van het omgevingsplan en de specifieke voorwaarden die daarin zijn opgenomen.
Conclusie
De ‘knip’ tussen omgevingsplanactiviteit en bouwactiviteit biedt nieuwe mogelijkheden voor zowel initiatiefnemers als gemeenten. Het is een kans voor een meer flexibele, snellere en efficiënte benadering van bouwen en ontwikkelen, waarbij lokale behoeften en duurzaamheid centraal staan.
Terwijl de bouwsector zich aanpast aan deze veranderingen, blijven wij de impact van de Omgevingswet op de fysieke leefomgeving nauwlettend volgen om u zo goed mogelijk van dienst te kunnen zijn.
Neem contact op!
Speelman & Voogd Advocaten adviseert, begeleidt en procedeert op het gebied van het Omgevingsrecht. Neem voor al uw vragen op het gebied van het omgevingsrecht contact op met Speelman & Voogd Advocaten.