Nadeelcompensatie onder de Omgevingswet
De Omgevingswet heeft als doel het omgevingsrecht eenvoudiger en duidelijker te maken. Onderdeel van deze wet is de regeling voor nadeelcompensatie. Deze regeling biedt een schadevergoeding aan burgers en bedrijven die onevenredig worden getroffen door rechtmatig overheidsoptreden. In deze blog leggen we uit wat nadeelcompensatie inhoudt, welke schade voor vergoeding in aanmerking komt en hoe de regeling in de Omgevingswet werkt.
Wat is nadeelcompensatie?
Nadeelcompensatie regelt de vergoeding van schade die ontstaat door rechtmatig handelen van de overheid. Het gaat hierbij niet om onrechtmatig handelen, waarvoor het Burgerlijk Wetboek regels bevat, maar om situaties waarin de overheid bijvoorbeeld bouwprojecten uitvoert of regels aanpast in het algemeen belang. Hoewel de schade rechtmatig is veroorzaakt, kan deze voor bepaalde partijen onevenredig zwaar uitpakken.
Voor nadeelcompensatie gelden strikte voorwaarden. De schade moet uitstijgen boven het normale maatschappelijke risico of het normale bedrijfsrisico. Daarnaast moet de schade een specifieke groep onevenredig zwaar treffen in vergelijking met anderen.
Het juridisch kader van nadeelcompensatie
De basis voor nadeelcompensatie ligt in de Algemene wet bestuursrecht (“Awb”). De Omgevingswet bouwt hierop voort en voegt aanvullende bepalingen toe die voorrang hebben op de Awb. Een belangrijk verschil is dat de Omgevingswet de schadeoorzaken limitatief opsomt. Alleen schade door besluiten of maatregelen die rechtstreeks werkende rechten en verplichtingen bevatten, komt in aanmerking. Denk hierbij aan een omgevingsvergunning of een projectbesluit.
Schade die voortvloeit uit instrumenten zoals omgevingsvisies of instructieregels komt niet in aanmerking. Deze hebben namelijk geen directe rechtsgevolgen voor burgers en bedrijven.
Directe en indirecte schade
Bij nadeelcompensatie wordt onderscheid gemaakt tussen directe en indirecte schade. Directe schade ontstaat door inperking van bestaande rechten, zoals beperkingen in uitbreidingsmogelijkheden van een bedrijf. Indirecte schade heeft betrekking op gevolgen van activiteiten in de omgeving, zoals de waardedaling van een woning door de bouw van een nabijgelegen flat.
De Omgevingswet stelt dat de schade redelijkerwijs toe te rekenen moet zijn aan het besluit of de maatregel. Dit geldt zowel voor schade die direct ontstaat, bijvoorbeeld door een besluit, als voor schade die pas later zichtbaar wordt, zoals door grondwateronttrekking.
Geen vergoeding voor schaduwschade en immateriële schade
De Omgevingswet sluit de vergoeding van bepaalde soorten schade expliciet uit. Schaduwschade, oftewel schade door de aankondiging van een toekomstig besluit, wordt gezien als normaal maatschappelijk risico. Dit geldt ook voor immateriële schade, zoals verlies van woongenot. Deze vormen van schade komen daarom niet in aanmerking voor nadeelcompensatie.
Passieve risicoaanvaarding
Een bijzonder aspect van de Omgevingswet is het concept van passieve risicoaanvaarding. Dit houdt in dat als een burger of bedrijf mogelijkheden die een omgevingsplan biedt niet benut, het recht op schadevergoeding kan vervallen. Dit speelt bijvoorbeeld als een bedrijf niet uitbreidt terwijl het daartoe wel mogelijkheden had, en deze later door een wijziging van het omgevingsplan worden geschrapt.
Procedure en verhaal van nadeelcompensatie
De procedure voor het indienen van een verzoek om nadeelcompensatie is vastgelegd in de Omgevingswet en de Awb. Een aanvraag moet voldoen aan specifieke eisen, en het bevoegd gezag beoordeelt of de schade daadwerkelijk in aanmerking komt voor vergoeding.
Het bevoegd gezag kan de kosten van nadeelcompensatie verhalen op de initiatiefnemer van een project. Dit kan via een overeenkomst of via publiekrechtelijk kostenverhaal, afhankelijk van de situatie.
Nadeelcompensatie en overgangsrecht
De regeling voor nadeelcompensatie onder de Omgevingswet vervangt de eerdere planschaderegeling onder de Wet ruimtelijke ordening. Voor lopende zaken geldt overgangsrecht, wat betekent dat sommige aanvragen nog onder de oude regeling worden behandeld.
Conclusie
De regeling voor nadeelcompensatie onder de Omgevingswet biedt bescherming tegen onevenredige schade door rechtmatig overheidsoptreden. Met duidelijke regels en strikte voorwaarden wordt geprobeerd een balans te vinden tussen het algemene belang en de rechten van individuen en bedrijven. Het is daarom belangrijk om de regeling goed toe te passen en tijdig actie te ondernemen bij schade die onder de regeling valt.
Neem contact op!
Bent u geraakt door een overheidsbesluit en twijfelt u of u recht heeft op nadeelcompensatie? Speelman & Voogd Advocaten staat voor u klaar. Wij helpen u bij het beoordelen van uw situatie, het indienen van een verzoek en het voeren van eventuele procedures. Neem gerust contact, wij helpen u graag verder.